شب‌های روشن

فئودور میخاییلوویچ داستایفسکی ( ۱۸۸۱- ۱۸۲۱)، نویسنده مشهور و تأثیرگذار اهل روسیه است. ویژگی منحصر به فرد آثار وی روانکاوی و بررسی زوایای روانی شخصیت‌های داستان است. سوررئالیست‌ها مانیفست خود را بر اساس نوشته‌های داستایفسکی ارائه کرده‌اند. اکثر داستان‌های وی همچون شخصیت خودش سرگذشت مردمی‌ است عصیان زده، بیمار و روان‌پریش. « شب‌های روشن» را در زمره شاهکارهای داستایفسکی نمی‌دانند. حداقل آن عمق و گستردگی رمان‌های «جنایت و مکافات» یا «ابله» را ندارد. اما چه چیز باعث شده این رمان هنوز جزو کتاب‌های محبوب خوانندگان باشد؟ کتابی که خود داستایفسکی آن را «رمان احساساتی از خاطرات یک خیالاتی» می‌خواند. داستان در مورد پسر جوان احساساتی است که به دنبال کسی برای صحبت با در و دیوار شهر هم درد و دل می‌کند. به طور اتفاقی با دختری بر‎خورد می‌کند که منتظر معشوقش است؛ معشوقی که مدت‌هاست دیگر سر قرار نمی‌آید. او را از دست یک مست نجات می‌دهد و به یکباره انگار نوری به زندگیش تابیده باشد، زنده می‌شود. شخصیت خاص پسر که خود را استثنایی می‌خواند در کنار سادگی دختر فضای رمانتیکی ایجاد می‌کند که برای همه آشناست. ما این داستان را درک می‌کنیم؛ داستانی که بارها شنیده یا دیده‌ایم اما این داستان به کجا می‌انجامد. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: « - می‌خوای بدونی من کی‌ام؟ - البته که می‌خوام - به طور دقیق؟ -دقیق دقیق. - من یک آدم استثنایی هستم. - آدم استثنایی؟ چه جوری؟ - دختر فریادی کشید و چنان خنده‌ای سر داد که انگار یکسال تمام نخندیده بود . "تو جالب‌ترین آدمی هستی که وجود داره! یه نیمکت اونجا هست بیا بریم بشینیم. تو سرگذشتتو تعریف کن...نه اول از همه بگو معنی استثنایی چیه؟ -آدم استثنایی یعنی غیر عادی...نوع خاصی از انسان این را گفتم و در خنده بچه‌گانه‌اش شریک شدم».