قواعد فقه 4: بخش جزايي

دیباچه

1-جایگاه دادرسی و قضا در نظام ارزشی اسلام

2-اهمیت حکم قضا

3-مقایسه نظام قضایی اسلام با اروپا

4-شعارهای اصولی

الف-اصول برائت

ب – ممنوعیت شکنجه

ج- حقوق متهم

د- اصل مساوات در مقابل قانون

ه-رعایت نزاکت قضایی

د-اصل منع تجسس (ولا تجسسوا)

5-عمل جوامع اسلامی

فصل نخست

قاعده ی قبح عقاب بلا بیان(اصل قانونی بودن مجازات)

مبحث اول: کلیات

1-سیر تاریخی

2-مفاد اجمالی قاعده

3-مقایسه قاعده قبح با اصل عدم رافعیت

4-بیان تکلیف یا عقوبت

5-بیان صادر یا بیان واصل

1-دلیل عقل

2-نظریه عقل

3-دلایل نقلی

مبحث سوم: مجاری قاعده قبح عقاب بلا بیان

اباحه و حظر

اصل برائت

جهل به حکم

مبحث چهارم: اصل قانونی بودن جرم و مجازات در حقوق موضوعه

بررسی تاریخی

تبیین حدود اصل قانونی بودن جرم و مجازات

اصل قانونی بودن جرم و مجازات در قوانین ایران

فصل دوم قاعده درا

مقدمه

مبحث اول: مستندات فقی

روایات

1-1- منابع روایی اهل سنت

منابع حدیثی امامیه

دلایل دیگر

تسالم اصحاب بر حجیت این قاعده

مطابقت مفاد قاعده با اصوا عقلی

روایت وارده در مورد معذور بودن جاهل

مبحث دوم: تحلیل کلمات قاعده

واژه شبهه

الف- معنای لغوی

ب- معنای اصلاحی شبهه

اقسام شبهه

از نظر فقه عامه

تقسیمات شبهه از نظر فقه عامیه

تقسیم بندی شبهه بر اساس حقوق جزای عرفی

واژه(الحدود)

واژه تدرء(درا)

مبحث سوم: ملاک در عروض شبهه

مبحث چهارم: دایره شمل قاعده ی (درا)

حدود به معنای اخص

تعزیات

شمول قاعده در مورد قصاص و دیات

قصاص

دیات

مبحث پنجم: رابطه قاعده درا با اصول و قواعد فقهی دیگر

رابطه ی قاعده درا با اصل برائت

رابطه ی قاعده درا با اصل احتیاط

فصل سوم: قاعده اکراه

مقدمه

مبحث اول: کلیات

واژه ی اکراه

اکراه در لغت

اکراه در اصلاح فقها

مقایسه اضطرا، اکراه و اجبار

مبحث دوم: مستندات و ادله ی فقهی

کتاب

سنت

اجماع

عقل

مبحث سوم: اقسام اکراه

اکراه ملجی یا اکرام تام

اکراه ناقص یا اکراه ملجی

مبحث چهارم: عناصر اکراه

تهدید اکراه کننده

ترس ناشی از تهدید و تاثر روانی مکره

شرایط تحقق اکراه

مبحث پنجم: موضوع تهدید

تهدید شخص مکره

تهدید شخص ثالث

مبحث ششم: قلمرو اکراه و دایره ی تاثیر آن

نتیجه

مبحث هفتم: اکراه در قوانین موضوعه جزایی

فصل چهارم: قاعده ی اضطرار(الضرورات تبیح المحظورات)

مقدمه

مبحث اول: کلیات

واژه اضطرار و ضرورت

شناخت اصلاحی مفاهیم

الف)مقایسه اضطرار با اجبار

مقایسه اضطرار با اکراه

مبحث دوم: مستندات و ادله فقهی قاعده

کتاب

روایات

اجماع

عقل

مبحث سوم: آثار اضطرار در احکام

اثر اضطرار در احکام تکلیفی

در احکام وضعی

ماهیت شرعی فعل اضطراری

تداوی به حرام

حد ضرورت

مبحث چهارم: شرایط تحقق حالت اضطرار

شرایط واقعه ی اضطراری

شرایط اقدام مضطر

مبحث پنجم: اضطرار در حقوق جزای عرفی

فصل پنجم: قاعده ی وزر(اصل شخصی بودن مجازات)

مقدمه

مبحث اول: کلیات

اصل شخصی بودن مجازات ها در تاریخ

در دوران باستان

در ادیان الهی پیش از اسلام

اصل شخصی بودن مجازات در حقوق امروز

اصل شخصی بودن مجازات در اسلام

مبحث دوم: منابع فقهی قاعده ی وزر

کتاب

سنت

اجماع

عقل

بررسی دلایل

مبحث سوم: نمونه های کاربردی قاعده ی وزر در فقه

مبحث چهارم: استثناهای قاعدهی وزر

1-وجوب دیه بر عاقله

2-مسئولیت دولت

فصل ششم: قاعده ی اعانت بر اثم

مقدمه

مبحث اول: منابع قاعده

کتاب

روایات

عقل

اجماع

مبحث دوم: مفاد قاعده

مفهوم اعانت

مفهوم اثم

مبحث سوم: شرایط و عناصر لازم برای صدق قاعده

حرام بودن عمل ارتکابی معان

گناهان کبیره و صغیره

معیارهای کبیره و صغیره

عمل مثبت شخص معین

وجود عناصر معنوی

حل روایات متعارض

تحقق نتیجه در خارج

تعدد معین و معان

فصل هفتم: مباحث تعزیرات

مبحث اول: ماهیت حقوق تعزیر

کلیات

تعزیر در لغت

تعریف فقهی تعزیر

تعزیر در روایات و اخبار

تعزیر در فتاوای فقها

فرق میان حد و تعزیر

از جهت موضوع

از جهت عقوبت

از جهت میزان مجازات

اصل در تعزیرات

دو طرز فکر متقابل

ارزیابی دلایل

دلایل انحصار تعزیر در تازیانه

نقد دلایل انحصار

دلایل عدم انحصار مجازات تعزیری در تازیانه

اظهارنظر نهایی

مبحث دوم: نحوه ی تعیین مجازات تعزیری

ادله مخالفین و موافقین

نقد دلایل

مدارک روایی قاعده

گفتار فقها

مدیریت جامعه

مبحث سوم: قلمرو مجازات تعزیری

گفتار فقها

بیان نظریات

نقد و بررسی

نظر نهایی

نتیجه مباحث تعزیرات

فصل هشتم: قاعده حرز در سرقت مستوجب حد

مقدمه

مبحث اول: اعتبار حرز

روایات موافق

روایات مخالف

نقد و بررسی

رفع تعارض بین روایات

مبحث دوم: تعریف حرز

تعریف لغوی

تعریف فقهی

مستند نظریه مشهور

مستند نظریه شیخ طوسی

تحقیق مطالب

مرعی و منظر مالک

مفهوم هتک

مبحث سوم: مصادیق مشتنبه حرز

سرقت از جیب(جیب بری)

سرقت ثمره(میوه)

آدم ربایی

سرقت اجیر

سرقت زوج و زوجه از یکدیگر

هتک حرز بصورت گروهی

اخراج مال به دفعات مکرر

بلعیدن مال در حرز

اعاده مال مسروقه به حرز

نظریه اقامه حدود

مقدمه

موافقین اجرای دلایل آنان

قاتلین به تعطیل و دلایل آن

نقد و بررسی

فصل دهم: قاعده ی لوث و قسامه

مقدمه

مبحث اول: معنا و مفهوم قسامه

واژه قسامه

تعریف قسامه

مبحث دوم: مشروعیت قسامه

احادیث

توجیهات عقلانی

مبحث سوم: نظریه فقها

موافقت و مخالفت

دلایل طرفین

دلیل اول

پاسخ

دلیل دوم

پاسخ

دلیل سوم

پاسخ

نتیجه گیری

مبحث چهارم: موارد اعمال قسامه

وجود دعوای قتل

وجوب لوث

لوث چیست؟

لوث در عرف مالکیه

لوث در عرف شافعی

لوث در عرف حنابله

لوث در فقه حنیفه

لوث در فقه شیعه

کیفیت قسامه

قول حنفیه

قول فرق دیگر اهل سنت

قول شیعه

مبحث ششم: کسی که مکلف به ارائه قسامه است

از نظر حنفیه

از نظر مالکیه

از نظر شافعیه

از نظر حنابله

از نظر شیعه

مبحث هفتم: نتیجه

ضمیمه

قانون اصلاح موادی از قانون مجازات اسلامی مصوب 1370

فهرست منابع