ابن‌ عربی و آموزه اعیان ثابته

ابن عربی و آموزه اعیان ثابته" اثری است به قلم "محمود خاتمی" که یکی از آموزه های اساسی در عرفان اسلامی و به عبارتی یکی از دستاوردهای تاریخی فلسفه عرفانی را مورد بررسی قرار می‌دهد. همپوشانی و ارتباط تنگاتنگ موضوعات اعیان ثابته با مباحث مهم کلامی مانند علم تعالی و انتخاب آزادانه انسان، اهمیت آن را نشان می دهد. یکی از موضوعات ابتدایی که "محمود خاتمی" "ابن عربی و آموزه اعیان ثابته" به آن پرداخته، پیشینه‌، شرح و ساختار اعیان ثابته می‌باشد. به زعم برخی پژوهشگران، بحث "ابن عربی و آموزه اعیان ثابته" از دیدگاه او، با بحث معتزله شباهت دارد. شیئیت ثبوتی اعیان ثابته در عرفان، مشابه اثبات معدومات ممکنه در مکتب اعتزال است و این دو حتی در استثناء معدومات ممتنع با هم اشتراکاتی دارند. معدومات ممتنع را هم عرفا و هم معتزله انکار می کنند. تنها وجه تمایز این است که معتزله برهان را خارجی دانسته، اما عرفا ثبوت اعیان ثابته را دلیل علمی در تحصیل حق می دانند. ملاصدرا نیز خویشاوندی معتزله و صوفیه را در آثار و اندیشه‌ی خود برجسته ساخته است. از سوی دیگر، بسیاری از علما و عارفان میان صحبت از اعیان ثابته و معدوم ثابت معتزله تفاوت قائل می‌شوند. این افراد بر بطلان ادعای معتزله و اعتبار ادعای عرفا تأکید می کنند و مدعی‌اند که معتزله به ثبوت معدومات در خارج معتقد است که نه تنها با ادله عقلی، بلکه با بداهه عقلی نیز باطل است; در حالی که اعیان ثابته برهان علمی دارند. "محمود خاتمی" در "ابن عربی و آموزه اعیان ثابته"، دیدگاه و عقاید وی را در این زمینه گردآوری کرده و در یک کتاب چهارصد و سی و سه صفحه‌ای در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.